دانا رضوی / حجت الاسلام والمسلمین سیدکاظم سیدباقری اظهار داشت: برخی از معیارها و محورهای اساسی در اندیشه اسلامی برآمده از اصل کرامت است. به بیان دیگر، وقتی ما از قرآن کریم برداشت می کنیم که انسان دارای روحی الهی است؛ «و نفختُ فیه من روحی» و نیز انسان دارای شان و کرامت بالایی است؛ «ولقد کرّمنا بنی آدم» باید به این نکته توجه کرد که اصول، معیارها و آموزه های گوناگونی برآمده از اصل کرامت شکل می گیرد. به عنوان مثال، برمبنای اصل کرامت، انسان ها همه باهم برابر هستند و این برابری، معیار اساسی برای عدالت اجتماعی می گردد؛ بر همین اساس، در همه مواردی که کرامت ذاتی انسان اقتضا می کند، حقوق انسان ها در عرصه سیاسی اجتماعی برابر است لذا در اقتصاد بحث از حد کفاف و تامین آن مطرح می شود و در عرصه سیاست، انسان موجودی دارای حق انتخاب کنندگی و انتخاب شوندگی و حق تعیین سرنوشت است.
وی ادامه داد: بر همین اساس، وقتی از خوانش سیاست اسلامی صحبت می کنیم، راهبر و راهبرد انسان تولیدگر اندیشه و سیاست اسلامی، کرامت انسانی است و در گزاره های برآمده از دانش سیاست که پای در اندیشه اسلامی دارد هیچگاه کرامت انسانی نباید فراموش شود بلکه همه سیاستگذاری ها و برنامه ها باید حول کرامت انسانی تنظیم شود. با این معیار است که سیاست اسلامی و اندیشه برآمده از کرامت انسان هیچ نسبتی با حکومت استبدادی ندارد چون اولین کاری که حکومت های استبدادی و دیکتاتوری می کنند این است که کرامت انسان ها و حق رای، حق انتخاب، حق آزادی و حق عدالت را نادیده می گیرند و مردم را بردگان و مملوکان خود می پندارند و اگر افراد جامعه در مسیر خواست زورمداران حرکت نکنند آنها را از حقوق خود محروم می کنند حال آنکه در اندیشه اسلامی از آنجا که انسان دارای شان و جایگاه والای الهی است هیچ کس نمی تواند حقوق او را نادیده بگیرد.
وی گفت: یکی از اهداف اندیشه سیاسی اسلام این است که حاکمان و شهروندان به فضیلت های اخلاقی آراسته شوند و با پیروی از آموزه های اخلاقی هم کرامت خود را دریابند و هم قدرتمندان برنامه و ساختاری را طراحی کنند که بزرگواری شهروندان در جامعه اسلامی تامین شود و تمام حقوق انسان ها حاصل گردد. با توجه به این نکته است که شهید مطهری تاکید می کند آن محوری که حجم اخلاق به دور آن می گردد و آن نقطه ای از روح انسان که اسلام روی آن دست گذاشته، برای احیای اخلاق انسانی و برای آنکه انسان را به سوی اخلاق سوق دهد، «کرامت و عزت نفس» است. کرامت، بستر و زمینه ای می شود تا نظام سیاسی با التزام به دستورهای الهی و اخلاقی کرامت شهروندان را حفظ کند.
وی افزود: قرآن کریم که پیام الهی است و توسط رسول خدا به مردم ارائه می شود، بیان می کند فرعون به عنوان مظهر طاغوت، مردم زمانه خود را ذلیل و خوار کرد و سپس آن قوم ذلیل شده او را اطاعت کردند: «فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطاعُوهُ» (زخرف، ۵۴)
عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: وقتی حفظ این کرامت را در سیره و رفتار و گفتار پیامبر اکرم رصد می کنیم می بینیم که تلاش ایشان در نوع تعاملاتی که با مردم و مسلمانان و پیروان دیگر ادیان دارد همه مبتنی بر حفظ کرامت است. ساختار و آموزه ها و روند و فرآیندی را که معرفی و طراحی می کند و اعمال قدرتی که در مدینه دارد همه در جهت حفظ کرامت و شرافت انسانی است چون انسان آنگاه که با او به عنوان موجودی کرامتمند برخورد شود، در جامعه فضائل اخلاقی حاکم می شود، او دروغ نمی گوید، تزویر نمی کند و نفاق نمی ورزد. نظام سیاسی نبوی مبتنی بر حفظ کرامت شهروندان و عمل و رفتار براساس هنجارهای اخلاقی است؛ پس در این نظام همه شهروندانی دارای نقش هستند و قرآن کریم به پیامبر اکرم به عنوان حاکم مدینه امر می کند که «وشاورهم فی الامر» و «و امرهم شوری بینهم».
وی گفت: پیامبر (ص) در سخنان و گفتارهای خود بر کرامت انسان تاکید دارند و در حدیثی می فرماید: ما شَيءٌ أكرمُ علَى اللّه ِ مِن ابنِ آدمَ . هیچ چیز نزد خداوند گرامی تر از فرزند آدم نیست» از ایشان سئوال می شود: يا رسولَ اللّه و لا الملائكةُ؟! حتی ملائکه این جایگاه را ندارند؟ قالَ: الملائكةُ مَجْبورونَ، بمنزلةِ الشّمسِ و القمرِ». حضرت فرمود: ملائکه همانند ماه و خورشید مجبورند» اما انسان مختارانه التزام به ارزشهای اخلاقی می گذارد.
وی گفت: پیامبر (ص) در بیان دیگری می فرماید: «ان الله کریم، یحب الکرم»؛ خداوند کریم است و بزرگواری را دوست دارد». ایشان در جای دیگری می فرماید: «من اکرم اخاه فانما یکرم الله؛ هرکس برادرش را اکرام کند گویی خدا را اکرام کرده است». براین اساس می بینیم که در سیره حضرت، مهر، محبت، خضوع ، خشوع، همدلی و همراهی با جامعه اسلامی مورد تاکید است و آن را با کرامت گره می زند. حضرت در بیانی دیگر می فرماید: «اگر کسی برادر مومن خود را با کلمه محبت آمیز تکریم کند یا در مجلسی او را گرامی بدارد، همواره در سایه رحمت الهی قرار خواهد گرفت». پس حضرت اصل کرامت را مبنا قرار می دهد و برآمده از آن اصل، مهر و محبت و تعامل و همکاری بین شهروندان را برداشت و بر آن تاکید می ورزد.
